Türkiye’nin deprem geçmişi

Türkiye’deki fay hatları

Fay ya da diğer adıyla kırık, iki kıta sahanlığının birbirlerine sürtünerek zıt yönlerde hareketleri sonucu oluşan yapıdır. Levhaların hareketleri sonucu yer kabuğunun bazı bölümlerinde enerji birikir. Bu enerjiler zamanla ortaya çıkar. İşte yer kabuğundaki bu hareketli kesimler faylardır. Türkiye ise jeolojik olarak en aktif deprem kuşağı üzerinde yer almakta. Ülkemizde; Kuzey Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı ve Batı Anadolu Fay Hattı olmak üzere 3 adet fay hattı bulunuyor.

Kuzey Anadolu Fay Hattı, dünyanın en hızlı hareket eden ve en aktif sağ-yanal atımlı faylarından biri. 1.100 kilometre uzunluğunda olan fay hattı, Van Gölü'nden Saros Körfezi'ne kadar tüm kuzey Anadolu'yu kesiyor. Tek bir fay değil, pek çok faydan meydana geliyor.

Doğu Anadolu Fay Hattı, ülkemizin doğusunda yer alan büyük bir kırık. Fay, Anadolu Levhası ve Arap Levhası arasındaki sınır boyunca uzanmakta. Doğu Anadolu Fay Hattı, Maraş Üçlü Bitişme'sinden başlayarak kuzeydoğu istikametinde devam ediyor ve Karlıova Üçlü Bitişme'sinde sona eriyor ve burada Kuzey Anadolu Fay Hattı ile buluşuyor.

Bunlardan en aktif ve tehlikeli olanı ise Batı Anadolu Fay Hattı... Hat, Anadolu'nun batısında doğu-batı uzanışlı, kuzeyden-güneye doğru sıralanan bir yapıya sahip. Yani uzun ve düz bir çizgi şeklinde değil, alt alta üst üste uzanan kısa çizgiler şeklinde bölgeye dağılmış durumda.

1939 Erzincan Depremi

Türkiye tarihindeki en büyük depremi Erzincan’da yaşandı. Tarihler 27 Aralık 1939 yılını gösterirken 7,9 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Deprem yaklaşık 33 bin kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. 100 bin kişi de yaralandı. Deprem öyle yıkıcıydı ki 116 bin civarında bina yerle bir oldu. Bu deprem Türkiye sınırları içerisindeki en büyük sarsıntı olarak tarihe geçti. Yalnızca Türkiye’de değil dünyadaki en büyük depremlerden biriydi. Deprem Kuzey Anadolu fay Hattı’nın varlığının anlaşılmasını sağladı. Bu andan itibaren Türkiye’de deprem gerçeği kabul edildi ve depremle ilgili konular ele alındı.

1976 Çaldıran Depremi

Erzincan depreminden 37 yıl sonra Doğu Anadolu yine bir felaketle sarsıldı. 24 Kasım 1976 tarihinde yerel saatle 12.22'de merkez üssü Van'ın Muradiye ilçesi Çaldıran bucağında 7,5 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Deprem öyle yıkıcıydı ki 2 bin kilometrekarelik alandaki evlerin yüzde 80'i yıkıldı, 9 bin 232 bina hasar gördü. Depremde can kayıpları da çoktu, 3 bin 840 kişi hayatını kaybetti. Depremin vurduğu bölgedeki hava sıcaklıkları da felakete yol açtı. -17 dereceye kadar düşen hava sıcaklıkları nedeniyle donma ölümleri görüldü. Kar yağışı nedeniyle kurtarma ve yardım çalışmaları gecikti.

1999 Gölcük (Kocaeli) Depremi

17 Ağustos günü saatler gece 03.02’yi gösteriyordu. Büyük bir uğultuyla birlikte yer küre sarsılmaya başladı. Merkez üssü Gölcük olan 7,4 büyüklüğündeki deprem tam 45 saniye sürdü. Deprem yalnızca Kocaeli’nde değil Ankara’dan İzmir’e kadar büyük bir coğrafyada hissedildi. Marmara bölgesi ise en çok etkilenen yerlerden oldu. Türkiye deprem tarihine ‘en uzun deprem’ olarak geçen felaket 18 bin 373 kişinin hayatını kaybetmesine sebep olurken 25 bine yakın kişi yaralandı. Yıkımı büyük olan afette 285 bin 211 ev, 42 bin 902 işyeri hasar gördü.

1999 Düzce Depremi

Aynı yıl Türkiye bir depremle daha sarsıldı. 17 Ağustos Gölcük depremindeki kırılma, Düzce fayının doğu bölümünü tetiklemişti. Tarih 12 Kasım’ı gösteriyordu, saat ise 18.57’yi… Tam 30 saniye süren 7,2 büyüklüğünde bir deprem yaşandı. Deprem öyle şiddetliydi ki Ukrayna’dan bile hissedildi. Depremde yıkılan enkazlar 894 kişiye mezar oldu. 2 bin 679 kişinin yaralandığı afette binlerce kişi evsiz kaldı.

2003 Bingöl Depremi

Türkiye’nin doğusu 2003 yılında yeniden sallandı. 1 Mayıs 2003 tarihinde yerel saatle 03.27'de Bingöl’de deprem oldu. Büyüklüğü ise 6,4’tü. Büyüklüğü diğerlerine göre daha az olsa da afet yine yıkım ve can kayıpları getirdi. Depremden etkilenen bölgede en az 176 kişi hayatını kaybetti. 625 bina çöktü, birçok bina ağır hasar aldı. Bu deprem doğudaki fay hatlarındaki kırılmaların devam edeceğinin bir göstergesiydi. Nitekim öyle de oldu. Bingöl’ün ardından doğu, Van depremiyle sarsıldı.

2011 Van depremi

Bingöl depreminden 8 yıl sonra Türkiye yeni bir depremle karşı karşıya kaldı. 23 Ekim Pazar günü saat 13.10 sularında Van, adeta beşik gibi sallandı. Depremin büyüklüğü 7,2 idi. Türkiye bu depremin yaralarını sarmaya çalışıyordu ki bölgede günler sonra yeni bir deprem meydana geldi. 9 Kasım akşamı 5,6 büyüklüğünde deprem yaşandı. Doğu Anadolu Bölgesi’nde hissedilen her iki deprem büyük korkuya yol açtı. İki afette 601 kişi hayatını kaybetti. Bin 966 kişi ise yaralandı. Bölgede çok sayıda bina yıkıldı ve hasar gördü.

2020 Elazığ depremi

Doğudaki depremlerin bir sonraki durağı Elazığ oldu. 24 Ocak 2020 yılında 20.55’te bir deprem meydana geldi. Elazığ'ın Sivrice ilçesi Çevrimtaş köyü civarındaki depremin büyüklüğü 6,8 olarak ölçüldü. Deprem diğerleri gibi bölgede hasara neden oldu. Depremin ardından Türkiye’nin dört bir yanından ekipler arama-kurtarma çalışmalarına katıldı. 45 kişinin enkaz altından kurtarıldığı depremde can kayıpları da yaşandı. 41 kişi hayatını kaybetti, binin üzerinde kişi yaralandı.

2020 İzmir Seferihisar depremi

2020 yılındaki tek deprem ne yazık ki Elazığ’da olmadı. Bu kez adres İzmir’di. Elazığ depreminin yaraları daha yeni sarılırken depremden 10 ay sonra, 30 Ekim’de İzmir’in Seferihisar ilçesi açıklarında 6,6 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Deprem sonrasında yaklaşık 50’sinin büyüklüğü 4’ün üzerinde olmak üzere 3 bin 630 artçı sarsıntı yaşandı. Depremde ne yazık ki hayatını kaybedenler oldu. Yıkılan binalar 116 kişinin ölümüne neden oldu. Deprem nedeniyle bin 34 kişi de yaralandı.