Özbekistan, vicdan ve din özgürlüğüyle ilgili eski yasaları güncelliyor

15 Eylül 2020'de Özbek parlamentosunun alt meclisi ilk oturumda "Vicdan özgürlüğü ve dini kuruluşlar hakkında" güncellenmiş yasa tasarısını onayladı. 1991'de kabul edilen bu yasa, 1998'den beri değişmedi. Yeni baskı, Cumhurbaşkanı tarafından imzalanacak, tüm oturumlarda benimsenecek ve yakın gelecekte yürürlüğe girecek.

Yeni yasa ile eskisi arasındaki temel farklar nelerdir?

• Yeni yasada her bireyin dini eğitim kurumlarında mesleki eğitim alma hakkının yanı sıra ebeveynlerin veya velilerin çocuklarına dini uygulama ve davranış etiğinin temellerini öğretme hakkı saklıdır (evde eğitim).

Önceki yasada dini mesleki eğitim hakkıyla ilgili hiçbir ayrıntı verilmiyordu ve evde din eğitimi vermek kesinlikle yasaktı. Özbekistan Ceza Kanununun 229-2. Maddesi, "dini inançları evde özel olarak öğretenlere" para cezası, hatta hapis cezası öngörmektedir.

• Yeni yasada yerel bir dini organizasyon kaydı için gereken vatandaş sayısı 100'den 50'ye düşürüldü.

• Yeni yasa, Özbekistan topraklarındaki bir dini örgütün yabancı vatandaşlar tarafından yönetilmesine imkan tanımaktadır. "Dini bir örgütün yabancı uyruklu başkanı veya çalışanı, yasaya uygun olarak Özbekistan Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı tarafından akredite edilecektir.”

• Daha önce yasada bulunmayan yeni bir kavram da yürürlüğe girmiştir: "Dini kuruluşların sicili". "Kayıtlı bir dini kuruluş, elektronik bir sistemde tutulan ve incelemeye açık olan sicile kaydedilir."

Bugün, Özbekistan Adalet Bakanlığı'nın web sitesinde söz konusu sicile bağlantı içeren bir link var, ancak dosya eksik.

• Vatandaşların halka açık yerlerde dini kıyafetlerle görünme yasağı kaldırıldı.

Yasanın mevcut versiyonu şöyle diyor: "Özbekistan Cumhuriyeti vatandaşlarının (dini kuruluşların bakanları hariç) halka açık yerlerde dini kıyafetlerle görünmesine izin verilmez." Güncellenen yasada, bu cümle silinmiştir.

Yeni yasada Özbek devletinin dinleri ve inananları daha fazla desteklediğini gösteren başka yenilikler de var.

Örneğin, dini kuruluşlar, devlet görevlilerin eylemleri nedeniyle mahkemeye gittiklerinde devlet harçlarını ödemekten muaf tutulacaklar.

Devlet işleri ile din işlerinin birbirinden ayrılması ve faaliyetlere karşılıklı olarak karışmama ilkesine rağmen, mevzuata aykırı değilse, yasanın yeni versiyonunda "devletin hayır faaliyetlerinin uygulanmasında dini kuruluşlara yardım sağlaması ve desteklemesi" diye bir ekleme yapılmıştır.

Bu "destek" nasıl hayata geçirilecek sorusunun henüz bir cevabı yok.

Özbekistan'da Rusçanın kullanımına gelince, yasanın mevcut hali belgelerin hangi dilde doldurulması gerektiği konusunda hiçbir şey söylemiyor. Yeni yasa, dini bir örgütün tüzüğünün devlet dilinde hazırlanmasını gerektirecek.